Nhằm giúp các em nắm rõ hơn cách làm cũng như mở rộng vốn từ ngữ trước khi làm bài, Jamo đã sưu tầm gửi đến các em tham khảo chi tiết bài soạn Hầu Trời – Tản Đà dưới đây. Cùng tham khảo nhé!
I. Giới thiệu về tác giả tác phẩm
1. Tác giả Tản Đà:
– Tản Đà (1889 – 1939), tên khai sinh là Nguyễn Khắc Hiếu.
– Quê ở làng Khê Thượng, huyện Bất Bạt, tỉnh Sơn Tây (nay thuộc Ba Vì, Hà Nội).
– Ông xuất thân là nhà Nho, từng hai lần lều chõng nhưng đều không đỗ đạt. Sau đó, Tản Đà chuyển sang sáng tác văn chương quốc ngữ và sớm gây được tiếng vang lớn vào những năm 20 của thế kỷ XX.
– Thơ ông tràn đầy cảm xúc lãng mạn lại rất đậm đà bản sắc dân tộc với nhiều sáng tạo mới mẻ.
– Ngoài thơ, Tản Đà cũng sáng tác văn xuôi với nhiều bài tản văn, tùy bút, tự truyện.
– Một số tác phẩm chính: Khối tình con I, II (thơ, 1917); Giấc mộng con I (tiểu thuyết, năm 1917), Thề non nước (tiểu thuyết, 1920), Giấc mộng con II (Du ký, 1932), Giấc mộng lớn (tự truyện, 1932)…
Nguồn: Internet
Xem thêm: Hướng dẫn chi tiết soạn bài Tràng Giang theo SGK
2. Tác phẩm “Hầu trời”
– Hoàn cảnh xuất xứ tác phẩm: Bài thơ Hầu trời được in trong tập “Còn chơi” xuất bản năm 1921 trong hoàn cảnh khuynh hướng lãng mạn khá đậm nét trong văn chương thời đại, xã hội thực dân nửa phong kiến tù hãm, u uất, đầy rẫy cảnh ngang trái, xót đau.
– Tóm tắt nội dung bài thơ: Nội dung bài thơ là câu chuyện kể về nghệ sĩ Nguyễn Khắc Hiếu lên hầu trời, đọc thơ cho Trời và chư tiên nghe. Trời và chư tiên tấm tắc khen hay và hỏi chuyện. Tác giả đã đem những chi tiết thực về thơ và cuộc đời mình, đặc biệt là cảnh nghèo khổ của người sáng tác văn chương dưới hạ giới cho Trời nghe. Trời cảm động, thấu hiểu tình cảnh, nỗi lòng của người thi sĩ.
– Giá trị nội dung: Bộc lộ cái tôi cá nhân, một cái tôi ngông, phóng túng, tự ý thức về tài năng, giá trị đích thực của mình; và khao khát được khẳng định mình giữa cuộc đời.
– Đặc sắc nghệ thuật: Thể thơ trường thiên tự do; ngôn ngữ tự nhiên, gần gũi nhưng có sự chọn lọc tinh tế; cách kể chuyện hóm hỉnh, sống động
– Ý nghĩa nhan đề “Hầu trời”: thể hiện khát vọng muốn khẳng định chính mình giữa cuộc đời và vừa thể hiện lãng mạn, bay bổng vừa cái ngông của tác giả.
4. Bố cục bài thơ:
Gồm 3 phần:
– Phần 1: Từ đầu đến “Thật được lên tiên – sướng lạ lùng”. Giới thiệu về thời gian và hoàn cảnh được lên trời chơi.
– Phần 2. Tiếp theo đến “Anh gánh lên đây bán chợ Trời!”. Thi nhân đọc thơ cho Trời và chư tiên nghe.
– Phần 3. Còn lại. Thi nhân bày tỏ nỗi niềm tâm sự với Trời về chính mình.
II. Hướng dẫn soạn bài Hầu trời của Tản Đà
Phần 1: Phân tích đoạn mở đầu
4 câu thơ mở đầu đầu thể hiện sự hư hư thực thực của một giấc mơ mà tác giả vừa trải qua.
Ngay câu thơ đầu “ Đêm qua chẳng biết có hay không” thể hiện sự bàng hoàng của tác giác khi vừa tỉnh mộng, mà đã là mộng thì không phải là sự thật. Đây thực chất là một cái cớ hoàn hảo để Tản Đà được tự do bộc bạch tâm sự của mình trong thời buổi xã hội thực dân nửa phong kiến, con người bị tù hãm, khó có thể nói lên suy nghĩ của riêng mình
Tuy nhiên, 3 câu thơ sau lại lật ngược lại vấn đề bằng những câu khẳng định: “Chẳng phải hoảng hốt, không mơ mòng”. “Thật hồn! Thật phách! Thật thân thể”, “ thật được lên tiên”. Điều này khiến cho người đọc cảm nhận được câu chuyện mà tác giả giả sắp kể đây là sự thật mặc dù là diễn ra trong cõi mộng của tác giả đó
=> Cách vào vấn đề gây được mối nghi vấn kích thích trí tò mò ở người đọc, tạo sức hấp dẫn cho câu chuyện
Phần 2: Phân tích đoạn 2
* Thi sĩ đọc thơ cho trời và chư tiên nghe:
- Không khí ở nhà trời với cách đón tiếp: để ghế cho ngồi, pha nước cho uống, chư tiên im lặng hai bên
-> Không khí rất phù hợp với buổi đọc thơ.
- Người thi sĩ này rất nhiệt tình, say mê và có phần tự đắc khi được thể hiện tài năng thơ phú cho Trời và các chư Tiên cũng nghe
+ cao hứng đọc hết văn vần sang văn xuôi, hết văn thuyết lí lại sang văn chơi
+ rất đắc ý nên càng đọc càng có cảm xúc nên đọc rất hay: “văn dài hơi tốt ran cung mây“
– Chư tiên nghe thơ rất tán thưởng, hâm mộ, Trời không tiếc lời tán dương: “Tâm như nở dạ, cơ lè lưỡi”, “Hằng Nga, Chức Nữ chau đôi mày”, “Song Thành, Tiểu Ngọc lắng tai đứng”, “Đọc xong mỗi bài cùng vỗ tay”…
-> Cái tôi của Tản Đà ngông nghênh, độc đáo, cá tính, lãng mạn.
- Thi sĩ ý thức rõ về tài năng thơ văn của mình:
+ Tìm tri kỉ ở tận cõi trời -> khao khát được khẳng định tài năng trước cuộc đời.
+ Tư tưởng thoát li mang màu sắc lãng mạn
- Giới thiệu về mình
– Họ – tên, quê sông Đà, núi Tản nước Nam Việt -> ý thức cá nhân, dân tộc đậm nét
– Thân thế: Một vị trích tiên bị đày xuống hạ giới vì tội ngông
– Thiên chức: Truyền bá thiên lương, làm hưng thịnh ở hạ giới -> cao cả, tốt đẹp
=> Ý thức trách nhiệm và khát khao được gánh vác việc đời
=> Muốn đọc cho hết tất cả những tác phẩm đặc sắc của mình. Điều này thể hiện được phần tự đắc vào tài năng và dám đường hoàng bộc lộ cái tôi của ông, bởi vì nếu không tự tin vào tác phẩm của mình, ông đã chẳng dám khoe “những áng văn con đã in rồi” với Trời và chư tiên các tác phẩm của mình
Xem thêm: Hướng dẫn chi tiết soạn bài Rừng Xà Nu – Nguyễn Trung Thành
Nguồn: Internet
* Thái độ của Trời và các chư tiên:
Trời và các chư tiên sau khi nghe xong rất xúc động, tác thưởng và hâm mộ
Trời nghe, Trời cũng lấy làm hay
Tâm như nở, Cơ lè lưỡi
Hằng Nga, Chức Nữ chau đôi mày
Song Thành, Tiểu Ngọc lắng tai đứng
Đọc xong mỗi bài cùng vỗ tay”
Đặc biệt trong đoạn thơ
Trời lại phê cho: “Văn thật tuyệt!
Văn trần được thế chắc có ít !
Nhời văn chuốt đẹp như sao băng !
Khí văn hùng mạnh như mây chuyển!
Đầm như mưa sa, lạnh như tuyết !
=> Đây là những câu thơ thể hiện rằng Tản Đà rất ý thức được tài năng của mình, và cũng rất táo bạo khi dùng thơ để bộc lộ cá tính của mình khi tìm đến tận trời để khẳng định tài năng. Thật ra đây cũng là khao khát của ông: được tự do thể hiện tài năng,cái ngông và mong muốn được công nhận tài năng khi ông đang phải sống trong một xã hội theo khuôn phép Khổng giáo: lễ nghi chặt chẽ, khuôn phép, văn chương không được xem trọng “giá rẻ như bèo”
Giọng văn sử dụng trong bài thơ này rất đa dạng, thay đổi vai liên tục để vừa chủ quan vừa khách quan để bộc lộ được tài năng và khao khát của tác giả.Xuyên suốt trong bài là giọng văn thể hiện thái độ ngông nghênh, tự đắc
Phần 3: Phân tích đoạn 3
*Lời trần tình của tác giả về cảnh ngộ ở trần gian, về nghề văn của mình
– Được trời hỏi thăm về tình hình văn chương dưới hạ giới thi sĩ liền trình bày tình cảnh khốn khổ của kẻ theo đuổi nghề văn trong xã hội thực dân phong kiến lúc bấy giờ:
+ không tấc đất cắm dùi
+ văn chương bị rẻ rúng
+ làm chẳng đủ ăn
+ bị o ép đủ chiều
-> Nghề văn cũng là một nghề kiếm sống nhưng bèo bọt, cuộc sống cơ cực, nghèo khó
=> Giọng thơ chua chát, xót xa
* Cảm nghĩ của tác giả khi về lại trần gian
– Trách nhiệm và khát vọng của thi nhân:
+ Nhiệm vụ trời giao: Truyền bá thiên lương.
=> Tản Đà lãng mạn chứ không hoàn toàn thoát li cuộc sống. Ông vẫn ý thức về nghĩa vụ, trách nhiệm đối với đời để đem lại cuộc sống ấm no hạnh phúc hơn.
+ Thi nhân khát khao được gánh vác việc đời => Một cách tự khẳng định mình trước thời cuộc.
=> Trong thơ Tản Đà cảm hứng lãng mạn và cảm hứng hiện thực đan xen khăng khít với nhau.
Ý nghĩa đầy đủ của đoạn thơ này:
– Hoàn cảnh hiện tại của văn sĩ thời kỳ này nói chung và của Tản Đà nói riêng
– Tác giả rất ý thực được tài năng và trân trọng văn chương của mình, nhưng do thời cuộc, văn chương lại bị coi rẻ, bị biến thành công cụ để kiếm tiền, giọng văn hài hước nhưng thật xót xa biết bao
– Hai nguồn cảm hứng liên hệ với nhau: Bởi vì ý thức sâu sắc về hiện thực nên khát khao thoát li khỏi hiện thực ⇒ cảm hứng lãng mạn để thoát khỏi sự thật trần trụi
Nguồn: Internet
Xem thêm: Phân Tích Chi Tiết Bài Thơ Đây Thôn Vĩ Dạ theo SGK
III. Nghệ thuật đặc sắc của bài thơ:
– Thể thơ: thể thất ngôn trường thiên tự do, không bị ràng buộc bởi khuôn mẫu nào
– Ngôn từ: hóm hỉnh, hài hước
– Cách dẫn dắt câu chuyện vừa có sự chọn lọc vừa tự do, lôi cuốn người đọc
– Tác giả hiện diện trong bài thơ với tư cách vừa là người kể chuyện, vừa là nhân vật chính để dễ dàng bộc lộ tính cách của mình vừa chủ quan vừa khách quan.
Giá trị nghệ thuật
– Cách kể chuyện hóm hỉnh, có duyên, lôi cuốn người đọc.
– Ngôn ngữ thơ chọn lọc, tinh tế, gợi cảm, không cách điệu, ước lệ.
– Tác giả vừa là người kể chuyện vừa là nhân vật chính.
– Cảm xúc bộc lộ thoải mái, tự nhiên, phóng túng.
– Thể thơ thất ngôn trường thiên khá tự do…
Tổng kết:
Qua Hầu trời, Tản Đà đã bộc lộ cái tôi cá nhân – một cái tôi rất ngông, phóng túng. Từ đó, nhà thơ thể hiện được sự tự ý thức về tài năng, giá trị đích thực của mình, cũng như khát khao khẳng định giữa cuộc đời.
Trên đây là hướng dẫn soạn bài Hầu Trời Ngữ văn 11 của nhà văn Tản Đà. Hy vọng với những thông tin này của Jamo, các bạn học sinh có sự cảm nhận sâu sắc và rõ ràng hơn về tác giả cũng như tác phẩm này.
