Chiếc thuyền ngoài xa là tác phẩm tiêu biểu nhất thể hiện vai trò “mở đường” của Nguyễn Minh Châu sau đổi mới. Những bài phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa sẽ giúp các em hiểu hơn về cuộc sống của con người thời hậu chiến với tất cả những phức tạp, đa chiều, qua đó thấy được cách nhìn và quan niệm nghệ thuật đầy sâu sắc của nhà văn Nguyễn Minh Châu. Cùng Jamo tham khảo những hướng dẫn cụ thể, chi tiết dưới đây nhé.
I. Tìm hiểu về tác giả, tác phẩm
1. Đôi nét về tác giả
– Nguyễn Minh Châu (1930-1989) sinh ra tại quê Nghệ An.
Tác giả Nguyễn Minh Châu (1930-1989)
– Là một trong số những nhà văn đã mở đường tài hoa và tinh anh nhất.
– Trong sự nghiệp văn học của mình, ông luôn trăn trở về số phận của nhân dân và trách nhiệm của những người cầm bút, luôn thiết tha để truy tìm ra những hạt ngọc ẩn giấu nơi bề sâu của tâm hồn.
Xem thêm: Hướng Dẫn Soạn Bài Chữ Người Tử Tù Theo Gợi Ý SGK Dễ Hiểu
2. Đôi nét về tác phẩm
– Chiếc thuyền ngoài xa được in trong tập Bến quê, tác phẩm đem đến cho bạn đọc cái nhìn đúng đắn về cuộc sống xung quanh và con người.
II. Phân tích chi tiết tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
1. Tìm hiểu về 2 phát hiện của người nghệ sĩ nhiếp ảnh
a. Về không gian “cảnh đắt trời cho”
– Phùng vốn là người có niềm say mê nghệ thuật, trong một thoáng nhìn anh đã chớp lấy cảnh đắt trời cho:
Phân tích chiếc thuyền ngoài xa: Cảnh chiếc thuyền từ xa tuyệt đẹp
+ Nhận xét “một bức tranh mực tàu của một danh họa thời cổ”, một vẻ đẹp mang nét đơn giản nhưng toàn bích. Đó là cảnh tượng vi diệu của thiên nhiên, của cuộc sống khi nhìn từ xa.
+ Phùng trở nên bối rối trước cái đẹp: “trong trái tim như có cái gì bóp thắt vào”, nhận ra rằng “bản thân cái đẹp chính là đạo đức”. Đó là niềm hạnh phúc lớn của người nghệ sĩ khi bắt gặp được cái đẹp và anh chợt nhận ra vai trò thực sự của nghệ thuật, của chất thơ.
b. Bức tranh cuộc sống thô bạo, phi nhân đạo, tàn nhẫn
– Cảnh gã đàn ông đánh đập vợ
– Cảm nhận của người nghệ sĩ:
+ Kinh ngạc đến mức cứ há hốc mồm ra mà nhìn
+ Chết lặng người
→ Phùng như không tin vào mắt mình bởi trước khung cảnh chiếc thuyền ngoài xa đẹp lung linh thì giờ đây trước mặt ông lại là cảnh tượng vũ phu, tàn nhẫn
=> Mối quan hệ giữa hai bức tranh
– Hai cảnh tượng này hoàn toàn đối lập, trái ngược nhau, đó là sự đối lập giữa cái đẹp với cái xấu, giữa cái đạo đức với cái phi đạo đức, giữa cái thanh cao, trong trẻo với cái tàn nhẫn, thô bạo
– Thông điệp của tác giả Nguyễn Minh Châu: cuộc đời không abo giờ đơn giản, xuôi chiều mà rất đa đoan, đa sự, luôn chứa đựng những mâu thuẫn, nghịch lí.
Xem thêm: Hướng Dẫn Soạn Bài Những Đứa Con Trong Gia Đình Đầy Đủ Nhất
2. Tìm hiểu câu chuyện của người đàn bà làng chài ở tòa án huyện
– Khi chánh án Đẩu đưa ra lời đề nghị chị nên ly hôn, chị ta liền van xin khẩn thiết “con lạy quý tòa …đừng bắt con bỏ nó”, theo chị:
+ Người đàn ông ấy bản chất vốn không phải là kẻ vũ phu, tàn bạo và độc ác như vậy, anh ta cũng chỉ là một nạn nhân của cái cuộc sống đói khổ này thôi. Người chồng cũng là chỗ dựa cho gia đình khi có biển động.
Phân tích chiếc thuyền ngoài xa: Người đàn ông làm chủ con thuyền mưu sinh
+ Chị càng không thể một mình gồng gánh nuôi nấng trên dưới 10 đứa con, vả lại “trên thuyền cũng có lúc vợ chồng con cái vui vẻ, hòa thuận”.
– Qua câu chuyện được kể và thái độ của người đàn bà làng chài, cho ta thấy được người đàn bà là hiện thân cho kiếp người bất hạnh bị cái đói, cái khổ, cái ác và cả vòng luẩn quẩn của cái số phận đen đủi dồn đến chân tường. Nhưng ở người đàn bà ấy lại có một tâm hồn vị tha cao cả, tình yêu thương tha thiết và có những suy tư của người từng trải, vô cùng sâu sắc.
– Thái độ của chánh án Đẩu và nhiếp ảnh Phùng khi người đàn bà có những lý lẽ quyết không bỏ chồng:
+ Cả hai đều có chung cảm nhận giận dữ và bất bình.
+ Nhưng sau khi nghe xong tâm sự của người đàn bà ấy thì anh ta thấy như có “một cái gì vừa mới vỡ ra”.
– Nhận xét: Ban đầu, họ vốn quen nhìn cuộc đời bằng con mắt khá đơn giản và một chiều (chỉ nghĩ đơn giản rằng, những kẻ đi theo ngụy thì đều là xấu “lão ta hồi 75 có đi lính ngụy không?”), chỉ biết qua lý thuyết, qua sách vở, không sẵn sàng để đối mặt với những nghịch lý của cuộc đời.
=> Phải có cái nhìn đa diện, nhiều chiều hơn về cuộc sống, không nhìn hiện tượng, sự vật xung quanh một cách đơn giản rồi vội đánh giá bản chất.
3. Tấm ảnh được chọn
– Khi nhìn vào tấm ảnh đen trắng ấy, Phùng thấy:
+ Cái màu hồng hồng của sương mai
+ Hình ảnh người đàn bà bước ra từ trong đó
– Ý nghĩa biểu tượng:
+ Màu hồng hồng của sương mai; vẻ ẹp bay bổng, lãng mạn
+ Hình ảnh người đàn bà: hiện thực cuộc đời
→ Nghệ thuật và cuộc đời có mối quan hệ gắn bó maạt thiết với nhau, nghệ thuật phải bắt nguồn từ hiện thực đời sống
III. Tổng kết
1. Giá trị nội dung của tác phẩm
Từ câu chuyện về một bức ảnh nghệ thuật và sự thật cuộc đời đằng sau bức ảnh, truyện ngẳn Chiếc thuyền ngoài xa mang đến cho người đọc nhiều suy ngẫm:
+ Về cách nhìn nhận cuộc sống và con người: Cần có một cách nhìn đa diện, nhiều chiều để có thể phát hiện ra bản chất thật sau vè đẹp bên ngoài của hiện tượng
+ Mối quan hệ giữa nghệ thuật và cuộc đời: Nghệ thuật phải gắn với cuộc đời – “NT vị nhân sinh”
+ Về nạn bạo lực gia đình do đói nghèo, thất học, động con…
=> Tác phẩm thể hiện một cái nhìn thấu hiểu, trĩu nặng tình yêu thương và nỗi lo âu đối với con người của tác giả
2. Giá trị nghệ thuật được sử dụng
– Truyện xoay quanh tình huống tự nhận thức nhân vật từ lầm lẫn, ngộ nhận đến “ giác ngộ”, tình huống truyện đã chi phối :
+ Giọng điệu thay đổi linh hoạt: lúc say sưa hùng biện, lúc hài hước tự trào, lúc khách quan tiết chế, lúc trầm lắng suy tư
+ Diễn biến tình tiết giàu kịch tính, chi tiết đối lập…
+ Sắc thái suy tư, chiêm nghiệm, suy tư- triết lí nổi bật hơn cả với những câu văn miêu tả giàu chất trữ tình, nhịp chậm, ngữ điệu trầm, những so sánh mở ra trường liên tưởng nhiều lo âu, day dứt
+ Lời văn giản dị, mộc mạc mà nhiều dư vị
=> Vẻ đẹp của một cốt cách nghệ sĩ mẫn cảm, đôn hậu, điềm đạm chiêm nghiệm lẽ đời để rút ra những triết lí sâu sắc
Xem thêm: Gợi ý soạn Chiếc Thuyền Ngoài Xa ngắn gọn nhưng đủ ý
Chiếc thuyền ngoài xa là một tác phẩm văn học xuất sắc của Nguyễn Minh Châu, để lại cho chúng ta những bài học quý giá về triết lý nhân sinh của cuộc đời, biết đồng cảm, sẽ chia với những mảnh đời khốn khó. Từ tình huống truyện có ý nghĩa như một nút thắt để người đọc khám phá về sự thật cuộc đời, từ những thay đổi trong nhận thức con người, tác giả đã chỉ rõ mối liên hệ giữa nghệ thuật và hiện thực. Nhà văn cũng như thư ký của thời đại, phải có trách nhiệm tái hiện cuộc sống trong ngòi bút nghệ thuật của mình
Jamo hy vọng những gợi ý phân tích trên sẽ giúp bạn hiểu hơn về tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa cũng như những triết lí về cuộc đời, quan niệm về nghệ thuật được gửi gắm, đan cài trong tác phẩm.
