Hướng dẫn soạn bài Đất nước của Nguyễn Khoa Điềm nhằm giúp các em có sự chuẩn bị bài tốt, biết cách trả lời các câu hỏi trong SGK một cách logic va nhanh chóng để nắm được nội dung khái quát của bài thơ Đất Nước. Mời các em tham khảo với phần hướng dẫn soạn bài sau đây của Jamo. Chúc các em có phần soạn bài thật tốt để thuận tiện hơn trong quá trình tiếp thu bài giảng tại lớp.
I. Tìm hiểu chung về tác giả, tác phẩm
Tác Giả
a) Sơ lược về cuộc đời tác giả
Nguyễn Khoa Điềm sinh năm 1943 tại thôn Ưu Điềm, xã Phong Hòa, huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên – Huế. Ông là gương mặt tiêu biểu của thế hệ nhà thơ trẻ thời kỳ chống Mỹ.
Đặc điểm hồn thơ Nguyễn Khoa Điềm: có sự kết hợp giữa cảm xúc nồng nàn và suy tư sâu lắng của người trí thức về đất nước, con người Việt Nam.
Nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm
– Trong sự nghiệp sáng tác của mình, ông đạt được nhiều giải thưởng như: Giải thưởng Văn học Nghệ thuật Cố đô, Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật,…
Xem thêm: Hướng dẫn chi tiết soạn bài Tràng Giang theo SGK
b) Phong cách sáng tác của Nguyễn Khoa Điểm
– Tác phẩm chính: Đất ngoại ô (thơ, 1972), Mặt đường khát vọng (trường ca, 1974), Ngôi nhà có ngọn lửa ấm (thơ, 1986), Thơ Nguyễn Khoa Điềm (tuyển chọn, 1990), Cõi lặng (thơ, 2007).
– Thơ Nguyễn Khoa Điềm luôn hướng về hình ảnh con người và đất nước Việt Nam.
2. Tác phẩm Đất Nước
a) Hoàn cảnh sáng tác tác phẩm Đất Nước
– Bài thơ Đất nước được sáng tác nằm ở ngay phần đầu của chương V bản trường ca “Mặt đường khát vọng” in vào năm 1974.
– Bài thơ ra đời trong giai đoạn nhân dân miền Nam chống Mỹ năm 1971, tại chiến trường Trị – Thiên.
b) Nội dung tác phẩm Đất Nước
– Tác phẩm viết về sự thức tỉnh của tuổi trẻ đô thị vùng tạm chiếm miền Nam về non sông đất nước, về sứ mệnh thế hệ mình với quê hương đất nước.
– Đoạn trích Đất Nước (phần đầu chương V của trường ca) là một trong những đoạn thơ hay về đề tài Đất Nước trong thơ Việt Nam hiện đại.
II. Soạn bài Đất Nước chi tiết theo nội dung SGK
Câu 1: Bố cục bài thơ: 2 phần
– Phần 1: Từ đầu đến Làm nên Đất Nước muôn đời: Cách cảm nhận độc đáo về quá trình hình thành, phát triển của đất nước; từ đó khơi dậy ý thức về trách nhiệm thiêng liêng với nhân dân, đất nước.
– Phần 2: Còn lại: Tư tưởng “Đất Nước của Nhân dân”
Câu 2: Dựa trên phương diện nào để nhà thơ đưa ra cảm nhận về đất nước trong đoạn đầu
– Nguyễn Khoa Điềm cảm nhận trên những phương diện sau trong bài thơ Đất nước lớp 12:
a) Chiều dài lịch sử
– Từ khi huyền thoại Lạc Long Quân và Âu Cơ xuất hiện đẻ ra bọc trăm trứng.
– Có những kiếp người bình dị nhưng lại làm nên đất nước.
– Họ bảo vệ và đóng góp những giá trị tinh thần và vật chất tốt đẹp cho đất nước.
b) Chiều rộng không gian địa lý
– Không chỉ gò bó trong phạm vi gia đình mà còn mở rộng, trải dài cả nước.
– Đất nước là cội nguồn, gắn bó với cuộc sống của mỗi chúng ta trong không gian gắn bó, gần gũi.
– Đất nước còn là nơi sinh tồn của bao thế hệ này qua thế hệ khác.
c) Chiều sâu về văn hóa
– Bề dày truyền thống của cha ông từ thời xưa để lại như phong tục ăn trầu thể hiện nét đẹp đặc sắc riêng của dân tộc trong đời sống dân tộc và ẩn chứa ý nghĩa tình cảm son sắc của con người Việt Nam; truyền thống đoàn kết đánh giặc và đất nước còn gắn liền với những truyền thống đạo lí tốt đẹp của dân tộc.
=> Các phương diện tạo nên một tổng thể đất nước hoàn chỉnh.
Xem thêm: Phân tích bài thơ Từ Ấy của Tố Hữu
Câu 3: Soạn Đất nước sẽ phải nêu bật tư tưởng “Đất nước là của nhân dân” được thể hiện trong đoạn trích?
Tư tưởng “Đất nước của nhân dân” được biểu hiện:
* Nhân dân góp phần tô điểm cho đất nước
– Cách nhìn mới của Nguyễn Khoa Điềm về danh lam thắng cảnh.
– Những danh lam thắng cảnh được chọn khắp ba miền Bắc – Trung – Nam tiêu biểu cho nét đẹp lịch sử, văn hóa, tư tưởng của dân tộc ta.
– Những hình tượng kì thú của thiên nhiên, đất nước chỉ trở thành danh lam thắng cảnh nhờ những truyện cổ tích truyền thuyết của dân gian đã phủ lên nó chiếc áo lấp lánh huyền thoại.
Nhân dân tham gia kháng chiến chống giặc ngoại xâm
* Nhân dân là những con người làm nên lịch sử
– Nhân dân là những anh hùng
– Nhân dân là những con người hết sức bình dị.
– Điểm hội tụ và đỉnh cao cảm xúc của nhân vật trữ tình về đất nước được kết tinh qua:
*Đất nước này là Đất Nước của nhân dân
Đất nước của Nhân dân
=> Nguyễn Khoa Điềm đã khẳng định nhân dân là linh hồn của đất nước. Cụm từ đất nước của nhân dân nhắc lại hai lần xoáy sâu vào tư tưởng đó.
– Vai trò của đất nước, của nhân dân với thế hệ trẻ hôm nay.
– Tác giả tin tưởng vào một tương lai tốt đẹp của đất nước sẽ mở ra.
Hình ảnh một góc không gian đất nước yên bình
Câu 4: Hãy nêu những ví dụ cụ thể và nhận xét về cách sử dụng chất liệu văn hoá dân gian của tác giả (tục ngữ, ca dao, truyền thuyết, phong tục…). Từ đó tìm hiểu những đóng góp riêng của tác giả về nghệ thuật diễn đạt. Vì sao nói, chất liệu văn hoá dân gian trong đoạn thơ này gây ấn tượng vừa quen thuộc vừa mới lạ?
Trả lời:
* Cách sử dụng chất liệu văn hoá dân gian:
– Tác giả sử dụng chất liệu văn hoá dân gian rất phong phú, khiến đoạn thơ có sức sống, sức hấp dẫn đặc biệt. Nhiều bài ca dao, truyện tích, truyền thuyết, phong tục được huy động. Ví dụ:
– Những người vợ nhớ chồng còn góp cho đất nước những núi Vọng phu.
– Gót ngựa của Thánh Gióng đi qua còn trăm ao đầm để lại.
– Tương tự, có các sự tích Hùng Vương, núi Bút, non Nghiên, vịnh Hạ Long…
* Đóng góp của tác giả đã dưa vào thơ Việt Nam chất liệu văn hoá phong tục, tạo ra một cách nhìn mới về đất nước.
* Chất liệu văn hoá dân gian trong đoạn thơ này gây ấn tượng vừa quen thuộc, vừa mới lạ:
– Quen thuộc vì những hình ảnh, chi tiết trong văn hoá phong tục dân gian rất gần gũi với con người Việt Nam.
– Mới lạ vì trong thơ nói riêng và trong văn học nói chung chưa có ai nói về đất nước bằng cách khai thác chất liệu văn hoá dân gian này.
III. Tổng kết
1. Giá trị nội dung của tác phẩm:
– Bài thơ mở ra những quan điểm mới mẻ về đất nước mà lần đầu được phát hiện trên nhiều phương diện khác nhau như lịch sử, địa lý, văn hóa,…
– Qua đó muốn nhắn nhủ thế hệ trẻ yêu và cống hiến cho đất nước nhiều hơn.
2. Giá trị nghệ thuật của tác phẩm:
– Vận dụng văn học dân gian.
– Bút pháp sử thi kết hợp giọng điệu trữ tình linh hoạt.
– Thể thơ tự do, phóng khoáng, không bị gò bó mà thoải mái sáng tạo.
Xem thêm: Hướng dẫn tìm hiểu bài Vào Phủ Chúa Trịnh đầy đủ
Đoạn trích thể hiện cảm nghĩ mới mẻ của tác giả về đất nước qua những vẻ đẹp được phát hiện ở chiều sâu trên nhiều bình diện: lịch sử, địa lí, văn hóa,…
Bài viết được biên soạn bám sát chương trình SGK ngữ văn lớp 12 mới của Bộ GD&ĐT giúp các em học tốt môn văn lớp 12. Nếu thấy hay hãy comment và chia sẻ để nhiều bạn khác cùng học tập nhé!
