Tác phẩm Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn được trích trong bộ chính sử lớn của Việt Nam thời Trung cổ gồm 15 quyển, ghi chép sử nước ta từ thời Hồng Bàng đến khi Lý thái Tổ lên ngôi.
Tác phẩm thể hiện tinh thần dân tộc mạnh mẽ vừa có giá trị sử học vừa có giá trị văn học.
Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn hay còn được mệnh danh là Trần Hưng Đạo là một vị anh hùng tài ba, là một nhà chính trị, quân sự kiệt xuất của dân tộc, có công lớn trong việc đánh bại quân Mông – Nguyên
I. Tìm hiểu chung về tác giả – tác phẩm
1. Tác giả Ngô Sĩ Liên
– Ngô Sĩ Liên: Chưa rõ năm sinh, năm mất.
– Là nhà sử học nổi tiếng thời Lê (Thế kỉ XV).
– Quê: Chương Mĩ, Hà Tây.
– Đỗ tiến sĩ năm 1442.
– Làm quan từ thời vua Lê Thái Tông đến thời Lê Thánh Tông.
– Nhân vật lịch sử tài năng có cống hiến cho lịch sử.
Xem thêm: Hướng dẫn chi tiết soạn bài Tràng Giang theo SGK
2. Tác phẩm Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn
a. Hoàn cảnh sáng tác bài văn
– Bộ “Đại Việt sử kí toàn thư”:
+ Bộ chính sử lớn nhất Việt Nam thời Trung đại.
+ Cuốn sử biên niên ghi chép lịch sử từ thời Hồng Bàng đến 1428 khi Lê Lợi lên ngôi vua.
⇒ Có giá trị sử học và văn học, thể hiện tinh thần dân tộc.
– Vị trí văn bản “Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn”: Thuộc Tập 2, quyển VI (Phần bản kỉ) kỉ nhà Trần.
b. Bố cục bài văn
– Phần 1 (từ đầu đến “thượng sách giữ nước vậy”): Lời khuyên vua Trần về kế sách giữ nước của Trần Quốc Tuấn.
– Phần 2 (tiếp theo đến “Quốc Tảng vào viếng”): kể lại các tình huống lúc Trần Quốc Tuấn với lời trăn trối của cha, sau đó là câu chuyện với gia nô và hai con trai.
– Phần 3 (còn lại): Những công trạng lớn của Trần Quốc Tuấn.
c. Nội dung chính:
Đoạn trích này khiến chúng ta hiểu thêm về tài năng xuất chúng cũng như sự đức độ của một nhân vật lịch sử, một nhà chính trị quân sự xuất chúng Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn.
Nguồn: Internet
d. Nghệ thuật chủ đạo trong bài
– Khắc hoạ chân dung nhân vật
– Cách kể chuyện linh hoạt, chi tiết chọn lọc.
e. Tóm tắt bài văn:
Trần Quốc Tuấn là con An Sinh Vương, lúc mới sinh được dự báo sau có thể giúp nước cứu đời. Lớn lên, ông có dung mạo khôi ngô, thông minh hơn người, văn võ toàn tài. Vốn có hiềm khích với Trần Thái Tông, trước khi mất cha ông đã dặn phải vì cha mà lấy được thiên hạ. Ông ghi để điều đó trong lòng nhưng không cho là phải. Ông đem lời cha dặn hỏi hai gia nô và rất cảm phục trước sự khẳng khái quyết không làm điều bất trung của họ. Ông cũng vờ hỏi hai người con. Người con thứ nhất trả lời “không nên”, ông ngầm cho là phải. Người con thứ hai có ý nên thừa cơ để giành thiên hạ. Ông rút gươm định giết bởi tội loạn thần, bất hiếu, sau tha nhưng không cho nhìn mặt lần cuối. Có công lớn, ông được vua Trần phong là Thượng quốc công nhưng vẫn luôn “giữ tiết làm tôi”. Ông là vị tướng tài ba, luôn khích lệ, động viên tướng sĩ, tiến cử nhân tài, soạn sách Binh gia diệu lí yếu lược, Vạn Kiếp tông bí truyền thư cho đất nước, kiên quyết chống giặc ngoại xâm tới cùng. Tên tuổi của ông khiến quân giặc phải kinh sợ. Khi nằm trên giường bệnh, ông vẫn giúp vua lo tính kế sách giữ nước, an dân. Ngày 8 tháng 12, ông mất ở Vạn Kiếp, được tặng Thái sư Thượng phụ Thượng quốc công Nhân Vũ Hưng Đạo Đại Vương.
II. Hướng dẫn Soạn bài Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn
Câu 1: Kế sách giữ nước qua lời trình bày của Trần Quốc Tuấn với vua:
+ Tùy thời thế có sách lược phù hợp, binh pháp cần vận dụng linh hoạt, không có khuôn mẫu nhất định
+ Điều kiện quan trọng là toàn dân đoàn kết trên dưới một lòng sẽ thắng giặc
+ Giảm thuế khóa, bớt hình phạt, không phiền nhiễu dân, chăm lo dân có đời sống sung túc
→ Nội dung lời trình bày, người đọc nhận thấy Trần Quốc Tuấn không những là vị tướng tài năng, mưu lược, có lòng trung quân mà thương dân, trọng dân, biết lo cho dân
Xem thêm: Bài soạn chi tiết Vợ nhặt – Kim Lân
Câu 2: Ý nghĩa chi tiết Trần Quốc Tuấn đem lời cha dặn ra hỏi gia nô cũng như hai người con, và phản ứng của ông trước những câu trả lời
Đối với lời cha dặn thì Trần Quốc Tuấn có suy nghĩ của riêng mình, ông “để điều đó trong lòng nhưng không cho là phải”. Ông hỏi ý kiến để thử lòng gia nô và hai đứa con
– Trước câu trả lời của Yết Kiêu và Dã Tượng, ông “cảm phục đến khóc, khen ngợi hai người”.
– Trước lời nói của Hưng Vũ Vương, ông “ngầm cho là phải”
– Trước lời nói của Hưng Nhượng Vương Quốc Tảng, ông nổi giận rút gươm định trị tội và sau này không muốn Quốc Tảng nhìn mặt ông lần cuối.
=> Từ đó có thể thấy Trần Quốc Tuấn là một người hết lòng với vua, với nước, không mảy may ý định chiếm đoạt vương quyền. Ông cũng là một người thẳng thắn và rất nghiêm trong vấn đề giáo dục con.
Hướng dẫn soạn bài hưng đạo vương Trần Quốc Tuấn
Câu 3: Cách khắc họa nhân vật và đặc điểm của nhân vật:
* Những đặc điểm nổi bật của Trần Quốc Tuấn:
Phẩm chất nổi bật: lòng trung quân ái quốc
– Trung thành với vua: ý thức yêu nước sâu sắc, trách nhiệm với đất nước
– Lòng trung thành của ông được đặt trong thử thách, bản thân ông bị đặt trong mối quan hệ “trung” và “hiếu”
+ Ông đặt chữ “trung” lên trên chữ “hiếu”, nợ nước trên tình nhà
– Là vị tướng anh hùng đầy tài năng, mưu lược, đức độ
→ Tác giả khắc họa trong nhiều mối quan hệ và đặt trong tình huống có tính thử thách: quan hệ với nước, với vua, với hộ dân, nhắc nhở vua “khoan sức dân”, với tướng sĩ dưới quyền, quan hệ đối với con cái, quan hệ với bản thân
→ Ông mẫu mực là vị tướng toàn đức, toàn tài, được dân ngưỡng mộ, tới cả giặc cũng phải kính phục
* Sự khéo léo trong nghệ thuật khắc họa chân dung nhân vật :
+ Đặt nhân vật trong nhiều mối quan hệ : quan hệ với nước, với vua (thà chết xin nhà vua không đầu hàng giặc), với dân (nhắc nhở vua khoan sức dân, phò trợ dân), với tướng sĩ dưới quyền (tận tâm dạy bảo) và quan hệ với con cái (nghiêm khắc giáo dục), với bản thân (giữ đạo trung nghĩa)…
+ Nhân vật với tình huống có tính thử thách : mâu thuẫn giữa “hiếu” và “trung”, Trần Quốc Tuấn đặt trung lên hiếu, nợ nước trên tình nhà.
Nguồn: Internet
Câu 4: Nghệ thuật kể chuyện trong đoạn trích:
Cách kể chuyện không đơn điệu theo trình tự thời gian:
Đầu tiên xuất hiện một sự kiện tạo nên một mốc đáng nhớ, là điềm báo Hưng Đạo Đại Vương lâm bệnh
Sau đó tác giả ngược dòng thời gian kể chuyện về cuộc đời Trần Quốc Tuấn.
Sau thông tin này, tác giả nhắc lại những công lại và đức độ của Hưng Đạo Đại Vương để gián tiếp giải thích cho những danh hiệu tôn quý mà ông được vua phong tặng
Cách kể chuyện mạch lạc khúc chiết, vừa giải quyết được nhiều vấn đề then chốt: nhân vật là ai, có những đặc điểm gì để lưu danh sử sách? vừa giữ được mạch chuyện logic với những câu chuyện sinh động
Kĩ thuật kể chuyện còn thể hiện ở các nhận xét khéo léo đan lồng vào câu chuyện để định hướng người độc.
=> Nghệ thuật kể chuyện trong đoạn trích điêu luyện và đạt hiệu quả cao, giúp người đọc tiếp nhận một cách hứng thú những gì mà nhà viết sử Ngô Sĩ Liên muốn truyền tải.
Xem thêm: Chi tiết bài soạn Hầu Trời – Tản Đà
Câu 5: Đáp án đúng là sự kết hợp cả a, b.
Chi tiết về lòng tin của dân chúng vào sự hiển linh của Hưng Đạo Vương vừa cho thấy tín ngưỡng và những tập tục thờ cúng của nhân dân ta thời xưa đồng thời cũng cho thấy lòng cảm phục và sự ngưỡng mộ của nhân dân đối với Hưng Đạo Vương sâu sắc tới mức họ đã thần thánh hóa ông và cho rằng ông đã trở thành thần linh để giúp dân giữ nước. Hiện nay, ở rất nhiều nơi có đền thờ Trần Hưng Đạo. Dân gian sùng kính tôn ông là Đức Thánh Trần (một trong bốn vị thánh bất tử theo sự suy tôn của họ). Điều đó cho thấy uy đức của Hưng Đạo Vương có ảnh hưởng to lớn và sâu rộng trong thế giới tâm linh của người Việt.
Các em học sinh có thể dựa vào những thông tin này để chuẩn bị bài soạn một cách tốt nhất. Trên đây là tất cả nội dung hướng dẫn soạn bài Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn khá ngắn gọn nhưng đầy đủ nội dung trọng tâm.
